Trójwieś Tradycyjne budownictwo

Tradycyjne budownictwo w Istebnej ma związek z pracą miejscowych ludzi, tj. pasterstwem oraz hodowlą bydła.

Stara drewniana chałupa góralska w zimowej, śnieżnej scenerii. Przed budynkiem fragment
drewnianego ogrodzenia oraz drzewo z zawieszoną budką dla ptaków.

Początkowo górale podejmowali się tzw. budownictwa sałaśniczego. Na mieszkanie dla łowczorza i pasterzy przeznaczano małą łatwą do transportowania budę sałaszniczą (budowaną z gałęzi i żerdzi), zwaną „kolybą”. Kiedy owczarze zaczęli prowadzić bardziej osiadły tryb życia, do konstrukcji „kolyby” zaczęto wykorzystywać ścięte drzewa i kamienie. Oprócz stabilniejszej konstrukcji, miały one również pokryte gontem dachy.

Z biegiem czasu z grubych, nieociosanych belek jodłowych lub świerkowych budowano chaty góralskie. Wyróżniały się konstrukcją „na zrąb”, z rozwiniętym zdobnictwem półszczytów. Okazalsze chaty posiadały „kozubek” – nasunięty na szczyt daszek w kształcie półstożka. Charakterystyczne dla budownictwa góralskiego były także przydaszki, które z dachem łączyła półokrągła „łokółka”.

Najstarsze chaty góralskie nie miały kominów. Unikano w ten sposób podatku dymnego. Potrawy przyrządzano w kotłach, najczęściej na otwartych ogniskach. Tego rodzaju chałupy zwane były „kurlawymi”, a piec – „kurlokiem”.

Chaty góralskie składały się z trzech pomieszczeń: sieni, izby, kumory (ślepego pomieszczenia służącego do przechowywania). W izbie nie tylko jadło się posiłki, ale też spało i pracowało. Podłoga w izbie była z ubitej gliny (wykładanie deskami rozpoczęto dopiero w XX wieku), a w sieni – z ubitej gliny lub płyt kamiennych.

Do budowy góralskich domów, stodół i chlewów wykorzystywano różne gatunki drzew. Najlepsze było drzewo jodłowe lub tańsze – świerkowe. Dawni cieśle świetnie radzili sobie bez gwoździ. Konstrukcję zbijali drewnianymi kołkami.

Na terenie Istebnej do dziś odnajdziemy historyczne zabudowania z XVIII i XIX wieku, a najważniejszym obiektem z tego okresu jest zabytkowa chata Jana Kawuloka. Chatę uznaje się za najpopularniejszą z izb regionalnych na Śląsku Cieszyńskim. W jej wnętrzu można obejrzeć wystawę prezentująca wyposażenia tradycyjnej chaty góralskiej oraz kolekcję instrumentów muzycznych stworzonych przez dawnego właściciela chałupy.

Wiele zmodernizowanych drewnianych chat w Istebnej wciąż wykorzystuje się w celach mieszkalnych. Równoległe pojawiają się domy inspirowane tradycyjną architekturą – budowane są one dawną metodą, tj. z bali i bez użycia gwoździ, ale z wyposażeniem i udogodnieniami dostosowanymi do czasów współczesnych.